Czy wiesz, skąd pochodzi Płonąca Mandala?

Imię sanskryckie:

महावैरोचन Mahāvairocana

Imię japońskie [tłumaczenie]:

大日〔だいにち〕遍照〔へんぜう〕如來〔にょらい〕 Dainichi Henjō Nyorai

Imię japońskie [transliteracja]:

摩訶毘盧遮那〔まかびるしゃな〕 Makabirushana

Znaczenie imienia:

wielkie słońce wszem świecące

Sylaba nasienna:

आंः/आँः āṃḥ [闇噁〔アーンク〕], ॐ oṃ [唵〔オン〕]

Mantra:

नमः समन्तबुद्धानां अ वि र हूं खं namaḥ samanta-buddhānāṃ a vi ra hūṃ khaṃ [南無〔ナウマク〕・三滿多〔サマンダ〕・沒馱喃〔ボダナン〕・阿〔ア〕・尾〔ビ〕・囉〔ラ〕・吽〔ウン〕・欠〔ケン〕]

Strona świata:

środek

Najwyższa i najważniejsza postać w panteonie buddyzmu ezoterycznego. Wywodzi się ze starożytnego indyjskiego kultu, gdzie figurował jako stosunkowo niewielkie bóstwo związane ze Słońcem. Związany jest z zoroastryjskim bogiem światła, Ahurą Mazdą. Mahāvairocanę zaczęto później powszechnie uważać za buddę uosabiającego uniwersalną prawdę religijną, a potem i cały Wszechświat jako taki. To odeń mają się wywodzić pozostałe bóstwa.

W Japonii Mahāvairocana został dość szybko utożsamiony z boginią słońca 天照 Ama-terasu. W późniejszych czasach jednakże miejsce głównego obiektu czci zajął budda Amitabha, ale spuściznę Mahāvairocany wciąż można znaleźć w Wielkiej Wschodniej Świątyni [jap. 東大寺 Tōdai-ji] w Narze oraz znajdującym się w niej największym na jego świecie posągu wykonanym z brązu.

Ciekawostką jest to, że w początkowych etapach swojej misji w Japonii katolicki misjonarz św. Franciszek Xawery z Nawarry (1506–52) bywał z zadowoleniem przyjmowany przez mnichów szkoły Prawdziwego Słowa [jap. 真言 shingon] ze względu na to, że używał japońskiego imienia Mahāvairocany, 大日 Dainichi, w odniesieniu do chrześcijańskiego Boga. Gdy Xawery dowiedział się więcej o religijnych niuansach tego słowa, zastąpił je łacińskim zapożyczeniem デウス Deusu.

Imię sanskryckie:

रत्नकेतु Ratna-ketu

Imię japońskie [tłumaczenie]:

寶幢〔ほうだう〕如來〔にょらい〕 Hōdō Nyorai

Imię japońskie [transliteracja]:

羅怛囊計覩〔らたんなうけいと〕 Ratannōkeito

Znaczenie imienia:

znamię klejnotu

Sylaba nasienna:

अ a [阿〔ア〕]

Mantra:

नमः समन्तबुद्धानां रं रः स्वाहा namaḥ samanta-buddhānāṃ raṃ raḥ svāhā [南麼〔ナウマク〕・三曼多〔サマンダ〕・勃馱喃〔ボダナン〕・藍〔ラン〕・?〔ラク〕・莎訶〔ソワカ〕]

Strona świata:

wschód

Jest buddą dzierżącym w dłoni tzw. Klejnot Umysłu [sanskr. चिन्तामणि cintāmaṇi; jap. 如意寶珠 nyoi-hōju], który ma moc spełnienia każdego życzenia. Nie tylko obdarowuje bogactwem materialnym, ale też jako jeden z buddów wzbogaca wszystkich ludzi wiedzą o prawie kosmicznym tudzież usuwa namiętności i złudzenia czyhające na drodze do oświecenia.

Jest najsłabiej rozwinięty ze wszystkich pięciu buddów, stąd rzadko bywa przedstawiany samojeden i nie wydaje się być obiektem czci jako samodzielne bóstwo. W Mandali Świata Diamentowego zwany Buddą z Klejnotu Poczętym [sanskr. रत्नसम्भव Ratna-sambhava; jap. 寶生 Hōshō].

Imię sanskryckie:

संकुसुमितराज Saṃkusumita-rāja

Imię japońskie [tłumaczenie]:

開敷華〔かいふけ〕王〔わう〕如來〔にょらい〕 Kaifuke-ō Nyorai

Imię japońskie [transliteracja]:

三句蘇弭多羅惹〔さんくそみたらじゃ〕 Sankusomita-raja

Znaczenie imienia:

król lotosu w pełnym rozkwicie [tj. król w pełni objawiony]

Sylaba nasienna:

आ ā [阿引〔アー〕]

Mantra:

नमः समन्तबुद्धानां वं वः स्वाहा namaḥ samanta-buddhānāṃ vaṃ vaḥ svāhā [南麼〔ナウマク〕・三曼多〔サマンダ〕・勃馱喃〔ボダナン〕・鍐〔バン〕・嚩〔バク〕・莎訶〔ソワカ〕]

Strona świata:

południe

Budda, za sprawą którego cnota i miłosierdzie kiełkują w sercach ludzkich, pozwalając oświeceniu rozkwitnąć niczym lotos. Jego ciało, z którego wydobywa się światło zgładzające skalania, jest porównywalne do oczyszczonego złota całkowicie pozbawionego zanieczyszczeń.

W Mandali Świata Diamentowego znany jest pod imieniem Buddy Dokonań Niedaremnych [sanskr. अमोघसिद्धि Amoghasiddhi; jap. 不空成就 Fukū Jōju]. Amoghasiddhi bywa rzadko czczony jako samodzielne bóstwo i został zapewne w dużej mierze stworzony na potrzeby koncepcji pięciu buddów.

Imię sanskryckie:

अमितायुस् Amitāyus / अमिताभ Amitābha

Imię japońskie [tłumaczenie]:

無量壽〔むりゃうじゅ〕如來〔にょらい〕 Muryōju Nyorai / 無量光〔むりゃうくゎう〕如來〔にょらい〕 Muryōkō Nyorai

Imię japońskie [transliteracja]:

阿弭跢庾〔あみたゆ〕 Amitayu / 阿彌陀（婆）〔あみだ ば 〕 Amida(ba)

Znaczenie imienia:

bezmiar życia / bezmiar światła

Sylaba nasienna:

अं aṃ [暗〔アン〕]

Mantra:

नमः समन्तबुद्धानां सं सः स्वाहा namaḥ samanta-buddhānāṃ saṃ saḥ svāhā [南麼〔ナウマク〕・三曼多〔サマンダ〕・勃馱喃〔ボダナン〕・糝〔サン〕・糝〔サク〕・莎訶〔ソワカ〕]

Strona świata:

zachód

To najbardziej czczony budda niehistoryczny. Indyjski rodowód Amitābhy jest nie do końca jasny, ale sądzi się, że początek dał mu perski zaratusztrianizm, gdzie obfituje symbolika światła i ciemności. Jego imię określa go jako źródło nieograniczonego życia i światła. Jest aspektem buddy związanym z Czystą Krainą Najwyższej Rozkoszy [sanskr. सुखावती sukhāvatī; jap. 極樂淨土 gokuraku jōdo]. Amitābha uosabia mądrość rozróżniającą, która powstaje po przekształceniu uczucia pożądania i przywiązania. Jest także uważany za buddę oświecającego.

W licznych odłamach szkoły Czystej Krainy [jap. 淨土 jōdo] Amitābha usuwa w cień wszystkich innych buddów, nawet Mahāvairocanę i historycznego Buddę Śakyamuniego. Dla wyznawców tej szkoły jest on samym przejawieniem „takości” [sanskr. तथता tathatā; jap. 眞如 shinnyo]. Kwintesencją Amitābhy jest zatem ostateczna rzeczywistość lub uniwersalna zasada rzeczywistości. Amidyści wierzą, że zbawienie w raju można osiągnąć przez wymawianie modlitwy 南無阿彌陀佛 Namu Amida Butsu („Hołd Buddzie Amidzie”).

Czczenie Amitābhy było znaczącym punktem zwrotnym w historii buddyzmu, gdyż ukazało nową drogę do wyzwolenia, która nie jest zależna od nieskończonej ilości odrodzeń. Nie zależy także od własnego wysiłku, ale od pomocy z zewnątrz, co zbliża ten odłam buddyzmu do religii teistycznych takich jak chrześcijaństwo.

Imię sanskryckie:

दिव्यदुन्दुभिमेघनिर्घोष Divya-dundubhimegha-nirghoṣa

Imię japońskie [tłumaczenie]:

天鼓〔てんく〕雷音〔らいおん〕如來〔にょらい〕 Tenku-raion Nyorai

Imię japońskie [transliteracja]:

提婆曇覩尾迷迦涅瞿沙〔だいばどんとびめかねいぐしゃ〕 Daibo-dontobimeka-neigusha

Znaczenie imienia:

grzmot niebiańskiego bębna

Sylaba nasienna:

अः aḥ [惡〔アク〕]

Mantra:

नमः समन्तबुद्धानां हं हः स्वाहा namaḥ samanta-buddhānāṃ haṃ haḥ svāhā [南麼〔ナウマク〕・三曼多〔サマンダ〕・勃馱喃〔ボダナン〕・含〔カン〕・鸜〔カク〕・莎訶〔ソワカ〕]

Strona świata:

północ

Budda wiodący żywe istoty ku przebudzeniu rozgłaszając wieść o oświeceniu (poprzez kaznodziejstwo i intonowanie świętych tekstów), niczym Niebiańskie Bębny, których grzmienie odbija się echem w ludzkich sercach.

W Mandali Świata Diamentowego występuje pod imieniem Buddy Nieporuszonego [sanskr. अक्षोभ्य Akṣobhya; jap. 無瞋恚 Mushin’i], które otrzymał przez wzgląd na to, że był niewzruszony w wypełnieniu swojego przyrzeczenia nie płodzić gniewnych i złośliwych myśli wobec żadnej żywej istoty. Jest aspektem buddy związanym z Czystą Krainą Wykwintnej Uciechy [sanskr. अभिरति abhirati; jap. 妙喜淨土 myōki jōdo].

Kult Akṣobhyi mógł być pierwszym, który wyłonił się po kulcie Śākyamuniego, a wcześniej od Amitābhy. Sięga on I lub II w. n. e. i był rozpowszechniony w Indiach, Himalajach i na Jawie. Chociaż jego kult dotarł później do Chin i Japonii, Akṣobhya nigdy nie osiągnął takiej popularności w Azji Wschodniej jak buddowie Amitābha czy Mahāvairocana, a jego obrazy są w dużej mierze ograniczone do mandal.

Imię sanskryckie:

समन्तभद्र Samanta-bhadra

Imię japońskie [tłumaczenie]:

普賢〔ふげん〕菩薩〔ぼさつ〕 Fugen Bosatsu

Imię japońskie [transliteracja]:

三曼多跋陀羅〔さんまんだばだら〕 Sanmanda-badara

Znaczenie imienia:

powszechna cnota

Sylaba nasienna:

अं aṃ [暗〔アン〕]

Mantra:

नमः समन्तबुद्धानां अं अः स्वाहा namaḥ samanta-buddhānāṃ aṃ aḥ svāhā [南麼〔ナウマク〕・三曼多〔サマンダ〕・勃馱喃〔ボダナン〕・暗〔アン〕・噁〔アク〕・莎訶〔ソワカ〕]

Strona świata:

południowy wschód

Bodhisattva ten często przedstawiany bywa jako uosobienie doskonałości niezliczonych dobrych uczynków i cnót.

W Japonii jest głównie czczony w szkołach Niebiańskiej Wieży [jap. 天台 tendai] i Prawdziwego Słowa [jap. 真言 shingon] oraz jako obrońca Sutry Lotosu w tradycji szkoły Słonecznego Lotosu [jap. 日蓮 nichiren]. Praktykujący „lotosowe skupienie” [sanskr. सद्धर्मपुण्डरीकसमाधि saddharma-puṇḍarīka-samādhi; jap. 妙法蓮華三昧 myōhō renge sanmai] uważają, iż Samanta-bhadra uosabia „wewnętrzną przyczynę i praktykę ćwiczeń i skupienia”.

Samanta-bhadra jest także czczony, szczególnie w Japonii, pod imieniem 普賢延命 Fugen Enmei jako bodhisattva „przedłużający życie”.

Imię sanskryckie:

मञ्जुश्री Mañjuśrī

Imię japońskie [tłumaczenie]:

妙〔めう〕吉祥〔きっしゃう〕菩薩〔ぼさつ〕 Myōkisshō Bosatsu

Imię japońskie [transliteracja]:

文殊師利〔もんじゅしり〕 Monjushiri / 曼殊室利〔まんじゅしり〕 Manjushiri

Znaczenie imienia:

przedziwna pomyślność

Sylaba nasienna:

अ a [阿〔ア〕]

Mantra:

नमः समन्तबुद्धनं आ वेदविदे स्वाहा namaḥ samanta-buddhanaṃ ā vedavide svāhā [南麼〔ナウマク〕・三曼多〔サマンダ〕・勃馱喃〔ボダナン〕・啊〔ア〕・吠娜尾泥〔ベイダビデイ〕・莎訶〔ソワカ〕]

Strona świata:

południowy zachód

Jest bodhisattvą, o którym mówi się, że jest ucieleśnieniem wszelkiej mądrości wszystkich buddów. Czczony szczególnie przez tych, którzy chcą zwiększyć swoją wiedzę i uczoność.

Imię sanskryckie:

अवलोकितेश्वर Avalokiteśvara / अवलोकितस्वर Avalokitasvara

Imię japońskie [tłumaczenie]:

觀自在〔くゎんじざい〕菩薩〔ぼさつ〕 Kanjizai Bosatsu / 觀世音〔くゎんぜおん〕菩薩〔ぼさつ〕 Kanzeon Bosatsu

Imię japońskie [transliteracja]:

阿婆盧吉低舍婆羅〔あばろきていしゃばら〕 Abarokiteishabara

Znaczenie imienia:

patrzący ze współczuciem / widzący dźwięki świata

Sylaba nasienna:

बु bu [勃〔ブ〕]

Mantra:

नमः समन्तबुद्धानां बुद्धधारणि स्मृतिबलधनकारि धारय् सर्वं भगवत्य् आकारवति समये स्वाहा namaḥ samanta-buddhānāṃ buddha-dhāraṇi smṛti-baladhana-kāri dhāray sarvaṃ bhagavaty ākāravati samaye svāhā [南麼〔ナウマク〕・三曼多〔サマンダ〕・勃馱喃〔ボダナン〕・勃馱〔ボダ〕・陀羅尼〔タランヂ〕・娑沒嘌底〔サンボリチ〕・沫羅馱那〔バラダナウ〕・羯履〔キャリ〕・馱囉也〔ダラヤ〕・薩鍐〔サラバン〕・薄伽嚩底〔バキャバチ〕・阿迦囉嚩底〔アキャラバチ〕・三麼曳〔サンマエイ〕・莎訶〔ソワカ〕]

Strona świata:

północny zachód

Jeden z najważniejszych bodhisattvów, uosabiający współczucie i powszechne zbawienie. Avalokiteśvara jest wręcz wzorem w pełni oświeconego bodhisattvy, który doskonali swoje oświecenie, ale nigdy nie opuszcza żyjącego świata.

Jego pochodzenie historyczne jest niejasne, ale uważa się, że podobnie jak wiele innych bóstw w panteonie buddyjskim, był swego czasu popularny w Indiach, po czym został wchłonięty przez buddyzm. Jego kult został wprowadzony do Chin w I w. n. e., a ponieważ przedstawiany był jako pięknolicy młodzieniec, to od ok. IX w. zaczęto go czcić w żeńskiej postaci jako boginię 觀（世）音 Guān(shì)yīn. Kult ten przyjął się w buddyzmie koreańskim, północnowietnamskim i japońskim [jap. 觀（世）音 Kan(ze)on]. Ponadto obrazy, zamaskowane pod Avalokiteśvarę, zwane マリア觀音 Maria Kannon, używane były jako ikony Bogurodzicy Maryi przez skrytych chrześcijan w okresie Edo, kiedy panował zakaz chrześcijaństwa.

Imię sanskryckie:

मैत्रेय Maitreya

Imię japońskie [tłumaczenie]:

慈氏〔じし〕菩薩〔ぼさつ〕 Jishi Bosatsu

Imię japońskie [transliteracja]:

彌勒〔みろく〕 Miroku / 梅呾利耶〔まいたりや〕 Maitariya

Znaczenie imienia:

łaskawy pan

Sylaba nasienna:

यु yu [瑜〔ユ〕]

Mantra:

नमः समन्तबुद्धानां महायग योगिनियोगेश्वरि खाञ्जलिके स्वाहा namaḥ samanta-buddhānāṃ mahā-yaga yoginiyoge-śvari khāñjalike svāhā [南麼〔ナウマク〕・三曼多〔サマンダ〕・勃馱喃〔ボダナン〕・摩訶瑜伽〔マカユギャ〕・瑜擬寧瑜詣說履〔ユギニユゲイジンバリ〕・欠若唎計〔カンジャリケイ〕・莎訶〔ソワカ〕]

Strona świata:

północny wschód

Według przekazów buddyjskich będzie to następca historycznego Buddy Śakyamuniego, a jako bodhisattva obecnie przebywa w stanie medytacyjnym. Nazywany z tego powodu Przyszłym Buddą [jap. 未來佛 Miraibutsu lub 將來佛 Shōraibutsu]. Buddyści mistyczni wierzą, że ich własna religia, podobnie jak wszystkie rzeczy w świecie doczesnym, jest nietrwała i skazana jest na nieuchronne zniknięcie z powierzchni ziemi. Zgodnie z jednym obliczeń — nauki obecnego buddy Śakyamuniego będą rozkwitać przez 500 lat po jego śmierci, po czym nastąpiłby 1000-letni okres upadku i 3000-letni okres całkowitego zapomnienia praw buddyjskich. Pod koniec owego długiego okresu Maitreya miałby się przerodzić się w Indiach, aby przywrócić buddyzm. Według późniejszych obliczeń Maitreya nadejdzie dopiero po tym, kiedy okres ludzkiego życia wynosić będzie z 10 lat, a następnie wzrośnie do 80 tysięcy lat. Jego przyjście miałoby nastąpić 5,67 miliardów lat po śmierci Śakyamuniego.

Maitreya wywodzi się od indoirańskiego bóstwa solarnego o imieniu Mitra [sanskr. मित्रः Mitraḥ], skąd trafił do panteonu buddyjskiego. Początkowo był on tam nieznaczącą postacią, ale w pierwszych wiekach n. e. stał się jednym z najpopularniejszych bóstw. Jako pierwszy bodhisattva będący obiektem czci wyznaczył standardy kultu i ikonografii dla późniejszych bodhisattvów. Czczenie Maitreyi stało się szczególnie powszechne w Azji Środkowej i Wschodniej w V i VI w. Jego obraz został przywieziony do Japonii z Korei w 584 r. Od tamtej pory bodhisattva ten stał się jedną z najważniejszych postaci we wczesnym japońskim panteonie buddyjskim. W późnym okresie Heian powszechnym było zainteresowanie myślą eschatologiczną, w której duży nacisk kładziono na ostatnie etapy życia, nagrody i kary po śmierci oraz koniec świata. Z tego powodu nastąpiło ożywienie kultu Maitreyi w tym czasie, chociaż ostatecznie został on przyćmiony wiarą Czystej Krainy [jap. 淨土 jōdo].

W Chinach i Japonii Maitreyę zaczęto także utożsamiać z popularną, wywodzącą się z chińskiego folkloru, niekanoniczną postacią buddy — mnichem 布袋 Bùdài (zm. 916), znanym ze swego grubego brzucha, z którego powodu często nazywanym „śmiejącym się Buddą” [jap. 笑佛 shōbutsu].