1. »
  2. Musical
  3. »
  4. O musicalu

Czarodziejka z Księżyca: musical

ミュージカル 美少女戦士セーラームーン

ミュージカル 美少女戦士セーラームーン
Tytuł japoński [kanji-kana]:
ミュージカル 美少女戦士セーラームーン
Tytuł japoński [rōmaji]:
Myūjikaru: Bishōjo Senshi Sērā Mūn
Tytuł angielski:
  • Musical: Pretty Soldier Sailor Moon [era pierwsza],
  • Musical: Pretty Guardian Sailor Moon [era druga]
Tytuł polski:
  • Musical: Piękna Wojowniczka Czarodziejka z Księżyca [era pierwsza],
  • Musical: Piękna Strażniczka Czarodziejka z Księżyca [era druga]
Liczba przedstawień:
34 [29 + 5]
Liczba występów:
967
Okres wystawiania przedstawień:
  • [era pierwsza],
  • [era druga]
Kraj wystawiania przedstawień:
Japonia, Chiny

Czym jest „Sera Myu”?

『セラミュー』とは何か

ミュージカル『美少女戦士セーラームーン』 Myūjikaru “Bishōjo Senshi Sērā Mūn” [ang. Musical: “Pretty Soldier/Guardian Sailor Moon”; pol. Musical: „Piękna Wojowniczka/Strażniczka Czarodziejka z Księżyca”] to seria muzycznych występów teatralnych opartych na mandze i anime. Potocznie przez fanów nazywane są musicalami „Czarodziejki z Księżyca” [jap. 『セーラームーン』ミュージカル(版) “Sērā Mūn” myūjikaru(-ban); ang. “Sailor Moon” Musicals] lub po prostu „Sera Myu” [jap. 『セラミュー』 “Sērā-Myū” / 『セラミュ』 “Sērā-Myu”] — ta ostatnia nazwa to nic innego jak skrót, który początkowo powstał w japońskim fandomie i następnie rozprzestrzenił się nawet wśród twórców musicali oraz na cały świat.

Czym tak naprawdę jest „Sera Myu”? To kolejny krok w „ewolucji” „Czarodziejki z Księżyca”. Po oryginalnej mandze i jej adaptacji anime (od telewizji do filmów kinowych) nadeszła pora na przedstawienie muzyczne. Jeśli chodzi o proces przeróbki anime na występ z żywymi aktorami, to przyznać trzeba, że niewiele seriali dostąpiło tego zaszczytu, który jest symbolem najwyższego stopnia uprzywilejowania i popularności. Jest to bowiem oznaka (i sygnał dla producentów), że mimo ilość wyrobionych dotąd komiksów, filmów, gadżetów i zorganizowanych cosplayów wielbiciele serii wciąż wołają, że im mało.

Czym „Sera Myu” nie jest? Na pewno nie jest wydarzeniem przypadkowym, ani jednorazowym eksperymentem. Początkowo planowano produkcję serialu telewizyjnego z żywymi aktorami. Przedsięwzięcie takie wymagałoby mniejszej ilości przygotowań, prób, scenografii itd., czyli wszystkiego tego, co zapewnia telewizyjna praca na raty i możliwość poprawiania (nie mówiąc o łatwiejszej realizacji, np. efektów specjalnych, których w „Czarodziejce” nie brakuje). Jednakże serial telewizyjny na swój gwiezdny czas musiał poczekać do , natomiast w ostatecznie zdecydowano się na musical sceniczny. Tak nastała jutrzenka pierwszej ery „Sera Myu”.

Pierwsza era „Sera Myu” (musicale w wydaniu Bandai)

バンダイ版ミュージカル

Pierwsze przedstawienie odbyło się latem podczas trwania premierowej emisji drugiego sezonu starego anime. Sukces był tak spektakularny, że przy nie schodzącej z afisza sztuce powstawać zaczęły następne scenariusze podążające za fabułą mangi i starego anime. Każde przedstawienie używało logotypu identycznego do anime tudzież miało w swoim tytule dopisek „×× specjalny musical ○○○○ r.” [jap. ○○○○××スペシャルミュージカル ○○○○ ×× Supesharu Myūjikaru; ang. ○○○○ ×× Special Musical], gdzie ○○○○ wskazuje na rok, a ×× — na porę roku. Musicale bowiem uważano za pewnego rodzaju odcinki specjalnie dopełniające anime.

Stare anime w Japonii skończyło swój żywot w , tymczasem „Sera Myu” zaczęło niespodziewanie żyć własnym życiem i podjęto się kontynuacji niezależnych produkcyj scenicznych. Zachowano jednakże ten sam logotyp i wyraz „specjalny” w nazewnictwie.

Produkcji musicali podjęła się wytwórnia Tōei Animation przy współpracy z oddziałem firmy rozrywkowej Bandai Visual, stąd też musicale pierwszej ery w fandomie japońskim zaczęto określać mianem バンダイ版 Bandai-ban. Każdy nowy tytuł (lub jego kolejny wariant) właściwie pojawiał się trzy razy do roku — zimą, wiosną i latem, — aby współgrał z okresami wolnymi od nauki w japońskich szkołach. Stało się praktyką, że zimą jedynym miejscem wystawiania musicali był Sunshine Theatre w tokijskiej dzielnicy Ikebukuro; musicale letnie natomiast odbywały się w większych miastach w całej Japonii.

Pierwsza era musicali trwała bez przerwy od lata aż do zimy , kiedy to „Sera Myu” zostało „na krótko” zawieszone przez Tōei i Bandai. Mimo wcześniejszych zapewnień ze strony Bandai, że: „musicale będą trwały tak długo, jak długo istnieć będą chętni do ich oglądania”, „zawieszenie” owo okazało się w istocie zaprzestaniem.

W ciągu całego tego okresu wyszło na świat 29 przedstawień z ogólną liczbą ponad 800 poszczególnych występów.

Popularność musicali była podawana jako powód powstania produkcji serialu live-action.

Fabuła

粗筋

Choć przedstawienia musicalowe stanowią osobny kanon, ich fabuła, zwłaszcza tych początkowych, w większej mierze naśladuje wydarzenia rozgrywające się w mandze i starym anime, w mniejszym lub większym stopniu je zmieniając lub uzupełniając, by dodać osobliwego smaczku. Na przykład wprowadzono wątek romantyczny pomiędzy Innerkami i Czterema Generałami wzięty z mangowej ilustracji, w której postaci te są przedstawione jako pary („Historia poboczna: Opowieść o odrodzeniu Królestwa Ciemności”), tudzież wątek nieodwzajemnionej miłości Czarodziejki z Plutona do Króla Endymiona („Rozpoczęcie nowej legendy”). Zdarzały się też szokujące odstępstwa w postaci scalania elementów z różnych seryj mangowych, przykładowo w musicalu „Narodziny! Królewna Ciemności Czarna Dama” jednocześnie pojawiły się postaci Czarnej Damy i Wiecznej Czarodziejki z Księżyca, z kolei w musicalu „~ Wieczna Legenda ~” doszło do wskrzeszenia Królowej Beryl przez Czarodziejkę Galaxię. Nie mówiąc o wprowadzeniu nowych postaci, takich jak Czarodziejka Pewterowa Lisica („Sailor Stars”), Plamisty Tilmun („Narodziny! Królewna Ciemności Czarna Dama”) itp.

Powstały również całkowicie oryginalne linie fabularne nie mające swych odpowiedników w mandze i anime: opowieść o Wyspie Kaguya („Legenda o wyspie Kaguya”, „Nowa legenda o wyspie Kaguya” oraz wersje poprawione obydwu) czy też saga o wampirach (cykl od „Nowość / Przemiana — Na drodze ku zostaniu Superwojowniczką — Uwertura Ostatniego Dracula” do „Finał Ostatniego Dracula: Pieczęć nadplanety Wulkan Śmierci”).

Nie zaszkodzi w tym miejscu wspomnieć o też tym, że sposób, w jaki działa przechodzenie na nowe poziomy mocy, różnił się od tego w mandze i anime. Po pierwsze zjawisko to dotyczyły wyłącznie Czarodziejki z Księżyca, pozostałe Wojowniczki ni razu nie dostąpiły zaszczytu dostania nowych mundurków w trakcie przedstawienia. Po drugie Czarodziejki z Księżyca nie była nigdy w stanie przekształcić się bezpośrednio w Super Czarodziejkę czy Wieczną Czarodziejkę, lecz musiała przejść przez dwu- czy trzystopniową przemianę. Silniejsze formy zazwyczaj pojawiały się podczas ostatecznej walki z wrogiem. Zachodziły też inne nieścisłości, jak np. użycie ataku Uzdrawiająca Księżycowa Eskalacja przy pomocy Księżycowego Berła Spirali Serc czy też noszenie Medalionu Kosmicznych Serc przez Wieczną Czarodziejkę z Księżyca.

Stroje

衣裝

Dla wielu fanów najbardziej kłującym w oczy elementem musicali okazały się kostiumy, które znacznie odbiegały od swych pierwowzorów z mangi i anime. Scena teatralna wymagała jednak kwiecistości, ostentacyjności i wywarcia silnego wrażenia na widzu, stąd obszyte złotymi nićmi kołnierzyki, kokardy i dwuwarstwowe spódnice rozmiarów XXL — wszystko nie tylko po to, by dodać patosu, ale także w tym celu, by nawet siedzący jak najdalej od sceny mogli wyraźnie odróżnić postaci. Z tego powodu nawet rekwizyty początkowo powiększono do takich rozmiarów, że zdawałoby się, iż są przeznaczone dla olbrzymów; na szczęście jednak tak było tylko w pierwszym musicalu, po czym twórcy wycofali się z tego pomysłu.

Można oczywiście polemizować, jak bardzo przesadnie wyszukane kostiumy czyniły wszelkie ruchy aktorek je noszących niezdarnymi i niezgrabnymi. Warto jednakowoż mieć na uwadze fakt, iż stroje te wykonano też w taki sposób, by aktorki mogły szybko i łatwo je przywdziewać i zdejmować, co także miało swój wpływ na ich ogólny wygląd. Z biegiem czasu, a przede wszystkim wraz ze wzrostem nabytego doświadczenia i dostępnego budżetu projekt kostiumów uległ znacznej poprawie. Już pod koniec lat 90. widać oczywiste ulepszenia, a u schyłku pierwszej ery musicali stroje zmieniły się nie do poznania.

Choreografia i scenografia

振付&舞臺美術

Jeśli chodzi o ścieżki muzyczne i choreografię, to ogólnie podkreśla się ich profesjonalizm i pedantyczne dopięcie wszystkich elementów na ostatni guzik.

Zabudowa sceny wahała się od bardzo prostej (niewiele stałych dekoracyj, nieskomplikowane tło lub jego brak) lub nieco bardziej skomplikowanej (większa liczba małych stałych dekoracyj i trochę większych dekoracji, np. pomalowane tło rozciągające się po całej szerokości sceny z kilkoma dołączonymi schodami i jednymi dużymi drzwiami) po bardziej wyszukaną (duża liczba szczegółowych elementów dekoracji, wykorzystywanie różnych poziomów scenicznych, klap i ukrytych drzwi).

Jak łatwo zauważyć, historie przedstawione w musicalach są opowieściami z pogranicza fantasy, fantastyki naukowej i dreszczowca połączonego z grozą. To wszystko pociąga za sobą konieczność stworzenia odpowiedniej scenografii podpartej efektami specjalnymi. Produkcja telewizyjna poradziłaby sobie z takim problemem bez trudu, ale tutaj w grę wchodziła scena i uważne oczy wymagającej widowni. I tu dopiero wychodzi prawdziwe mistrzostwo twórców tych przedstawień. Postawiono przed nimi jasne i czytelne zadanie — to wszystko, co bez problemu można było narysować na kartce lub zanimować na celuloidowej taśmie, należało przenieść na deski sceniczne… Tylko tyle. Co najzabawniejsze — dokonano tego.

Wojowniczki potrafiły dokonywać takich popisów jak loty czy wysokie skoki na scenie. Używano do tego skomplikowanych systemów cienkich linek i szelek (zadbano, by były jak najmniej widoczne), na których podpinano aktorki.

Ataki magiczne Wojowniczek przedstawiano jako kolorowe światła uderzające w danego wroga, czasami przy akompaniamencie drobnych wybuchów i innych chwytów pirotechnicznych, jak np. specjalne paski papieru, które aktorka grająca Czarodziejkę z Marsa zapalała w swych dłoniach, a następnie wyrzucała, tworząc iluzję ognistej kuli. Dla ataków Czarodziejki z Merkurego używano prawdziwych baniek mydlanych.

Znacznie trudniejsze wyzwanie do pokazania na scenie stanowiły przemiany. Problem ten rozwiązano w taki sposób, że postaci wypowiadały słowa inkantacji, po czym gasły światła i rozpoczynała grać muzyka, dając czas aktorkom na wycofanie się ze sceny, szybkie przebranie się w odpowiednie stroje i powrót. Aktorki mogły też po prostu od samego początku pojawić się na scenie przemienione. Jedynie Usagi przemieniała się bezpośrednio będąc na scenie. Odbywało się to dzięki dublerkom oraz poprzez całkowite zaciemnienie danej części sceny lub przesuwanie się elementów dekoracji, podczas czego aktorki zamieniały się miejscami. Jedyną rzeczywistą „sekwencję przemiany”, jaką kiedykolwiek można było ujrzeć w musicalach, to przemiana obu Czarodziejki z Księżyca i Chibi-Usy w Super Czarodziejki w musicalu „SuperS: Wojowniczki Marzeń — Miłość — Na wieki…” z . Na dużym płótnie umieszczonym pośrodku sceny wyświetlono przez rzutnik uprzednio nakręcone wideo, gdzie aktorki dokonują przemiany w Wojowniczki przy akompaniamencie różnych efektów specjalnych w postaci świateł i różowych wstęg.

Do historii „Sera Myu” przeszedł również owacyjnie powitany Pegaz animowany na zawieszonym w powietrzu przezroczystym ekranie za pomocą laserów i lamp stereoskopowych („SuperS: Wojowniczki Marzeń — Miłość — Na wieki…”). Powszechnie uważano, że był lepszy od swojej filmowej wersji.

Utwory śpiewane

演奏曲

Jak przystało na dzieło z gatunku musical, „Sera Myu” może się pochwalić bogatym repertuarem utworów śpiewanych, które służą do uwydatniania tego, co się odbywa na scenie, czy też nakreślenia przeżyć i działań jednej lub kilku postaci (np. liczne duety Usagi i Mamoru tudzież Haruki i Michiru, «Honō no Messenger» Czarodziejki z Marsa, «Forbidden Hades» Czarodziejki z Plutona, «And Believe In All» Maski Tuxedo itp.). Niebagatelne znaczenie mają oczywiście utwory tematyczne wykonywane podczas ostatecznej bitwy, kiedy to Wojowniczki zadają druzgocący cios wrogowi.

Nie było czymś rzadkim ponowne wykorzystywanie piosenek w kolejnych przedstawieniach — tych, które fani upodobali sobie najbardziej. Niezwykle popularne utwory, takie jak «Moonlight Densetsu» i «La Soldier» nie zawsze jednak z fabularnego punktu widzenia mogły być śpiewane w trakcie trwania danego musicalu, toteż duża liczba poszczególnych występów kończyła się wyjściem przed kurtynę [jap. カーテンコール kāten kōru; ang. curtain call], podczas którego w aktorzy dodatkowo wykonywali niektóre lubiane przez fanów piosenki. Dotyczyło to szczególnie tych występów, które dla danego aktora były ostatnimi.

Ponadto z okazji zakończenia danego sezonu odbywały się specjalne przedstawienia dziękczynne dla fanów [jap. ファン感謝イベント fan kansha ibento], które składały się głównie ze śpiewania przez aktorów najbardziej lubianych w fandomie utworów. Służyły także do przedstawiania nowych aktorów dla publiczności.

Wszystkie utwory musicalowe zostały zebrane w ok. 20 pamiątkowych albumów muzycznych, a wiele przedstawień musicalowych doczekało się nagrań na VHS i DVD.

Wersje pierwotne i poprawione

原版&改訂版

Kolejnym istotnym aspektem musicali czarodziejkowych to tzw. „wersje pierwotne” [jap. 原版 genban] i „wersje poprawione/przetworzone” [jap. 改訂版 kaiteiban]. Ogólnie rzecz biorąc nowe musicale wystawiane bywały w lecie, po czym wprowadzano do nich różnego rodzaju poprawki i w takiej postaci pojawiały się w okresie zimowym. Główną fabułę takiego musicalu pozostawiano w większości nietkniętą, lecz uzupełniano, usuwano bądź przestawiano miejscami niektóre sceny tudzież wprowadzano inne poprawki do scenariusza i słów piosenek mające usprawnić przebieg fabuły (coś w guście filmowej wersji reżyserskiej). Wrogowie, którzy w wersji pierwotnej byli pokonani tylko częściowo, doczekiwali się ostatecznej porażki lub całkowitego uzdrowienia. Z kolei aktorkom, które opuszczały musical, dawano więcej partyj solowych lub kwestyj mówionych.

Poznać, które przedstawienie jest oryginalne, a które przerobione, można po tym, że w tytule tego ostatniego znajduje się dopisek „wersja poprawiona”.

Stadia / okresy oraz pokolenia

期/ステージ&代

Dla wygody wszystkie przedstawienia zostały pogrupowane w tzw. „stadia / okresy” [jap. ki lub ステージ sutēji; ang. stages] oraz „pokolenia” [jap. dai; ang. generations]. W terminologii tej warto się orientować, jeśli się ma do czynienia z „Sera Myu”. Więcej o tym poczytać można w dziale poświęconym poszczególnym przedstawieniom.

Wykaz przedstawień

公演一覽

Pełen wykaz wszystkich wystawionych tytułów znajduje się w dziale poświęconym poszczególnym przedstawieniom.

Druga era „Sera Myu” (musicale w wydaniu Nelke)

ネルケ版ミュージカル

Osiem lat po wystawieniu ostatniego musicalu w Fumio Osano, redaktor naczelny Naoko Takeuchi, ogłosił o wznowieniu przedsięwzięcia musicalowego wraz z nową produkcją „La Reconquista”, którą wystawiano we w tokijskiej dzielnicy Shibuya. Tworzenia musicali drugiej ery podjęły się spółki Dwango i Nelke Planning, stąd też określane są one jako musicale ネルケ版 Neruke-ban.

W ogłoszono o produkcji następnego musicalu pt. „Petite Étrangère”. Odbył się w w Tokio oraz we wrześniu w Osace. Następnie w zawędrował do Szanghaju, stając się pierwszym i jak dotychczas jedynym w historii musicalem wystawionym poza granicami Japonii.

We wyszła na świat odsłona trzecia „Un Nouveau Voyage”, a w ukazał się czwarty musical „Amour Eternal”. We rozpoczęło się wystawienie piątej odsłony „Le Mouvement Final”.

Musicale te zostały napisane i wyreżyserowane przez Takuyę Hiramitsu (reżysera musicali z lat ), muzykę dla nich zaś skomponował Toshihiko Sahashi. Produkcją natomiast zajęły się Dwango i Nelke Planning.

W przedstawieniach drugiej ery możemy dostrzec wiele istotnych różnic w porównaniu z poprzednimi musicalami. Nowe tytuły mają zupełnie inny styl, o wiele bardziej zbliżony do zachodnich musicali, gdzie utwory śpiewane służą przede wszystkim do wyjaśniania i posuwania akcji i fabuły do przodu, podczas gdy w musicalach starej daty bardziej się skupiano na wewnętrznych przeżyciach postaci.

Nowe musicale nie są też w żaden sposób kontynuacją poprzedniej linii (stąd brak im w nazwie epitetu „specjalny”), lecz rozpoczynają historię Wojowniczek w mundurkach od punktu wyjściowego — walką z Królestwem Ciemności („La Reconquista”), następnie podążają za historią każdej kolejnej serii mangowej: Bractwo Czarnego Księżyca („Petite Étrangère”), Pogromcy Śmierci („Un Nouveau Voyage”), Cyrk Martwego Księżyca („Amour Eternal”) oraz Galaktyka Cieni („Le Mouvement Final”). Wszystkie wiernie odzwierciedlają fabułę mangi, wprowadzając jedynie nieliczne poprawki.

Jeszcze jedna innowacją jest to, że absolutnie wszystkie role odgrywają kobiety naśladując tradycję Wielkiego Teatru Takaradzuka [jap. 宝塚大劇場 Takaradzuka Daigekijō], tak bardzo uwielbianego przez Naoko Takeuchi. Powiada się, że autorka mangi osobiście dobierała aktorki dla obsady głównych ról w pierwszym musicalu. Zresztą znakomita większość tych aktorek to właśnie weteranki Takaradzuki.

Czy wystawiona w odsłona piąta okaże się też ostatnią, na razie za wcześnie osądzać.

Źródła

Autor

  • 渾沌の天使 Kaosu no Tenshi (opracowanie, tłumaczenie, korekta)