Etymologia imion Wojowniczek戰士命名の語源

Nieoficjalna nazwa obydwu Czarodziejek z Księżyca, Czarodziejek z Merkurego, Innerek, Outerek i Wojowniczek Asteroid to Wojowniczki Układu Słonecznego [jap. 太陽系戦士 Taiyōkei Senshi bądź 太陽系の戦士 Taiyōkei no Senshi; ang. Solar System Soldiers]. Jest to zestawienie japońskich wyrazów 太陽系 Taiyōkei („Układ Słoneczny”), (の no (partykuła dopełniacza)) i 戦士 senshi („wojownik”).

Natomiast oficjalnym zbiorczym określeniem Wojowniczek Układu Słonecznego (czasami tylko obu Czarodziejek z Księżyca i Innerek) jest Czarodziejska Drużyna [jap. セーラー･チーム Sērā Chīmu; ang. Sailor Team]. To zestawienie angielskich wyrazów sailor („marynarz”) oraz team („drużyna, zespół”) zapisywanych po japońsku odpowiednio jako セーラー sērā i チーム chīmu. Wyraz セーラー sērā odnosi się bezpośrednio nie tyle do marynarzy, co do japońskich dziewczęcych mundurków szkolnych inspirowanych strojami rzeczywistych marynarzy [jap. セーラー服 sērā fuku].

Wojownicy Księżyca i Ziemi [jap. 月と地球の戦士 Tsuki to Chikyū no Senshi; ang. Moon & Earth Soldiers] — fanowskie zbiorcze określenie Czarodziejki z Księżyca, Małej Czarodziejki z Księżyca i Maski Tuxedo. Zestawienie japońskich wyrazów 月 Tsuki („Księżyc”), と to („i”), 地球 Chikyū („Ziemia”), の no (partykuła dopełniacza) i 戦士 senshi („wojownik”).

Wojowniczki książęce [jap. プリンセス戦士 Princess Senshi; ang. Princess Soldiers] — fanowskie zbiorcze określenie Czarodziejki z Księżyca i Małej Czarodziejki z Księżyca. Zestawienie angielskiego wyrazu princess („królewna, księżniczka”) zapisywanego po japońsku jako プリンセス purinsesu tudzież japońskiego wyrazu 戦士 senshi („wojownik”).

Podwójny Księżyc [jap. Ｗ〔ダブル〕ムーン Daburu Mūn; ang. Double Moon] — oficjalne zbiorcze określenie Czarodziejki z Księżyca i Małej Czarodziejki z Księżyca. Pierwszy człon jest literą W w zastępującej tutaj angielski wyraz double („podwójny”) wymawiany po japońsku jako ダブル daburu. Litera W zwyczajowo odczytywana jest po japońsku jako ダブル・ユー daburu yū lub ダブリュー daburyū. Drugi człon jest angielskim wyrazem Moon („Księżyc”) zapisywanym po japońsku jako ムーン Mūn.

Powszechną wiedzą wśród fanów jest to, iż imię Usagi Tsukino brzmi tożsamo z japońskim wyrażeniem 月の兎 tsuki no usagi oznaczającym „księżycowy królik” bądź „królik z Księżyca”.

W Chinach wierzono, że Księżyc jest zamieszkiwany przez królika, który spędza swój czas wyrabiając z magicznych ziół wywar nieśmiertelności. Z kolei w Japonii widziano królika przyrządzającego przy pomocy moździerza kluski z klejącego ryżu [jap. 餅／餠 mochi]. Przyczyną tego wierzenia jest zjawisko parejdolii [gr. παρειδωλίᾱ pareidōlíā], czyli dopatrywania się znanych kształtów w losowych szczegółach. O ile przedstawiciele kultur Zachodu widzieli ludzką postać na powierzchni Księżyca podczas pełni (wystarczy wspomnieć polską legendę o Panu Twardowskim), o tyle mieszkańcy Wschodu dopatrywali się tam konturów królika. Starojapoński wyraz oznaczający „pełnię” brzmi 望月 mochi-dzuki i dźwiękowo jest podobny do wyrazu 餅搗き mochi-tsuki — „rozgniatanie ryżu na kluski”. To stąd właśnie u Japończyków wzięło się przekonanie o kluskach ryżowych na księżycu.

Kluski ryżowe są bardzo ważną tradycyjną japońską potrawą, spożywaną podczas świętowania Nowego Roku. Przyrządza się ją wkładając ugotowany ryż do moździerza i ucierając go za pomocą drewnianego młoteczka. W starożytnej Japonii ryż był bardzo cenną potrawą, używaną tylko przy szczególnych okazjach. Zgodnie z wierzeniami sintoistycznymi każde ziarenko ryżu symbolizuje ludzką duszę, stąd też 餅／餠 mochi reprezentują miliony dusz.

W „Zbiorze opowieści o rzeczach dawnych” [jap. 『今昔物語集』 “Konjaku mono-gatari-shū”] z pierwszej połowy XII w. znajduje się taka oto przypowiastka buddyjska. Dawno, dawno temu żyli sobie małpa, lis i królik. Pewnego razu w górach napotkali słabowitego staruszka błagającego ich o pożywienie. Wonczas małpa zebrała owoce z drzew, lis złowił ryby w rzece i oboje wręczyli swoje zdobycze staruszkowi. Jedynie królik, jakkolwiek się nie starał, nie był w stanie wręczyć mu niczego. Postanowił więc rzucić się w ogień i zaoferować swoje własne ciało jako posiłek. Dotknięty takim samopoświęceniem, staruszek ujawnił się jako król bogów Śakra i umieścił królika na Księżycu jako wzór dla przyszłych pokoleń. Mówi się, że wokół podobizny królika na Księżycu wciąż widać dym z ogniska, w które on się rzucił. Co ciekawe, podobną baśń o samopoświęcającym się króliku możemy też spotkać w folklorze meksykańskim (z tą różnicą, że królik tam występował samojeden bez towarzyszy, natomiast bóstwem był Quetzalcōātl).

Ponadto w Chinach księżycowy królik był związany z chińską boginią Księżyca o imieniu 嫦娥 Cháng’é, która, będąc jeszcze zwykłą kobietą, wypiła wywar nieśmiertelności i wzniosła się na Księżyc. Uważano również, iż — podobnie jak lis, żółw, żuraw i tygrys — królik może żyć tysiąc lat. (Może właśnie stąd się wzięła długowieczność mieszkańców Srebrnego Tysiąclecia.)

Usagi jest powiązana i z królikami, i z Księżycem na kilka sposobów. Przemienia się w Czarodziejkę z Księżyca, w przeszłym życiu była księżycową księżniczką, nosi fryzurę z dwu kulistych koków po obu stronach głowy, co może w odległy sposób nawiązywać do uszu królika. Wszystko w swym pokoju — począwszy od pościeli i kończąc na artykułach piśmienniczych i pudełku na lunch — ma w króliki. I, jak na ironię, nie lubi marchewek, które powszechnie się traktuje jako króliczy smakołyk.

Jawnych odniesień imienia naszej bohaterki do królika z legendy jest tak pełno w mandze i anime, że nawet ślepy by nie zdołał ich nie zauważyć.

W rozdz. 10 mangi Czarodziejka z Jowisza bezpośrednio odwołuje się do „księżycowego królika”:

W starym anime owo nawiązanie służy jako hasło, które daje Lunie dostęp do terminalu w centrum gier Crown. Hasło słyszymy dwa razy — w odc. 8 i w odc. 37:

Spójrzmy teraz dokładnie na zapis nazwiska i imienia głównej bohaterki znakami japońskimi.

Rozkład na części składowe nazwiska przedstawia się następująco:

Nazwisko „Tsukino” ponadto jest rzeczywiście istniejącym nazwiskiem japońskim i zapisywane może być na co najmniej kilka różnych sposobów (ob. „Słownik imion i nazw miejsc”).

Gdybyśmy próbowali odczytać znaczenie dosłowne, które wypływa z zapisu znakowego, to otrzymalibyśmy „księżycowe pole” lub „księżycowa równina”, a nie „księżycowy” czy „z Księżyca”. Tutaj mamy właśnie do czynienia z grą słowną polegającą na jednakowym brzmieniu rzeczownika 野 no oraz partykuły dopełniacza の no. Przekonamy się później, iż imiona Innerek są zbudowane na podobnej zasadzie.

Znak 月 wywodzi się z piktogramu przedstawiającego księżycowy sierp. Czasami może pełnić rolę tzw. klucza, lecz znaków chińskich przyporządkowanych do tego klucza jest niewiele i da się je zasadniczo podzielić na dwie grupy:

1. znaki związane ze światłem:
   • 朗 ROU ^{< RAŨ}, hoga·raka ^{< foga·raka}, aki·raka — „jasny, pogodny” (stara postać znaku: 朗, alternatywna postać znaku: 朖),
   • 朦 MU, BŌ ^{< BOŨ}, MŌ ^{< MOŨ}, oboro — „mglisty, pochmurny, niewyraźny”,
   • 朧 RU, RŌ ^{< ROŨ}, oboro — „mglisty, pochmurny, niewyraźny”;
2. znaki związane z odliczaniem czasu:
   • 朏 HI ^{< FI}, mikadzuki ^{< mikaduki} — „sierp księżycowy”,
   • 朔 SAKU, tsuitachi ^{< tukitati} — „pierwszy dzień miesiąca zgodnie z kalendarzem księżycowym”,
   • 朝 CHŌ ^{< TEŨ}, JŌ ^{< DEŨ}, asa, ashita ^{< asita} — „poranek, jutrzenka; jutro”,
   • 期 KO, GO, KI — „okres, czas” (alternatywna postać znaku: 朞);

Sierp księżycowy w kulturach wielu narodów i w astronomii uchodzi za symbol Księżyca. Sierp księżycowy jest również symbolem Czarodziejki z Księżyca jako nosicielki energii Księżyca, toteż obecność tego znaku w nazwisku postaci jest uzasadniona zarówno poprzez jego znaczenie, jak i pochodzenie.

Tak się składa, iż imię własne Usagi również jest rzeczywiście istniejącym, choć nieczęstym japońskim imieniem żeńskim. I też zapisywane może być na co najmniej kilka różnych sposobów (ob. „Słownik imion i nazw miejsc”). Nie ulega jednak żadnym wątpliwościom, iż jego źródłosłów znajdujemy w japońskim rzeczowniku pospolitym 兎／兔／莵／菟 usagi (zwyczajowo zapisywanym katakaną: ウサギ usagi) o znaczeniu „królik (Oryctolagus)”. Sam znak 兎／兔 (mający odczytywania: TSU ^{< TU}, TO, usagi) wywodzi się z piktogramu przedstawiającego królika. To dlatego w niektórych tłumaczeniach mangi i anime (w tym polskim, niemieckim, francuskim i włoskim) Usagi otrzymała imię Bunny, by częściowo zachować przesłanie.

Podsumowując, imię 月野うさぎ Tsukino Usagi wymawia się tożsamo jak wyrażenie 月の兎 tsuki no usagi. Taki wybór rzeczywiście istniejącego nazwiska i imienia poprzez swoje brzmienie ma zatem nawiązywać do „księżycowego królika” z legend.

Inne imiona i tożsamości Usagi Tsukino

Imię, które zostało nadane Chibi-Usie przez Usagi w XX w., składa się z dwu członów: rzeczownika 禿び chibi („małe dziecię, maluch; karzeł, mikrus”) oraz skrótu imienia うさぎ Usagi. Drugi człon sam w sobie tylko pośrednio odnosi się do „królika”.

Inne imiona i tożsamości Chibi-Usy

Zacznijmy nietypowo od imienia własnego Mamoru Chiby. Jest rzeczywiście istniejącym imieniem japońskim i zapisywane może być na co najmniej kilka różnych sposobów (ob. „Słownik imion i nazw miejsc”), w tym konkretnym przypadku przy pomocy znaku: 衛 E ^{< WE}, EI ^{< WEI}, mamo·ru, mamori (alternatywna postać znaku: 衞). Wywodzi się ono z czasownika 守る／護る／衛る mamoru oznaczającego „chronić, strzec, bronić”. Imiona utworzone z formy słownikowej czasowników (np. 實 Minoru, 茂 Shigeru, 薫 Kaworu), archaicznej formy słownikowej przymiotników czasownikowych (np. 聡 Satoshi, 隆 Takashi) oraz rzeczowników (np. 誠 Makoto), zapisywane jednym znakiem, któremu przydzielono rodzime odczytywanie, należą do często spotykanych japońskich imion męskich.

Rozpatrzmy teraz nazwisko. Również jest rzeczywiście istniejącym nazwiskiem zapisywanym w różne sposoby (ob. „Słownik imion i nazw miejsc”). W tym konkretnym przypadku zapisywane jest następującymi znakami:

Obydwa znaki przyporządkowane są kluczowi 土 („ziemia”), który jako część złożonych znaków często występuje po lewej stronie. (Co ciekawe, tworzą nawet rzeczownik pospolity 地場, ale jest on odczytywany jako jiba i nijak nie jest związany z omawianym nazwiskiem, ponieważ ma znaczenie „miejscowość, obszar lokalny; lokalna giełda, lokalny sprzedawca”).

Pierwszy znak może być używany samodzielnie lub wchodzić w skład złożeń znakowych, w tym m.in. w wyrazie 地球 Chikyū, którym Japończycy nazywają planetę Ziemia. Dosłownie wyraz ten oznacza „ziemską kulę”.

Biegły czytelnik powinien już rozumieć, dlaczego analizę zaczęliśmy od imienia, a nie nazwiska. Po zestawieniu wyrazów 地 chi i 衛る mamoru pełne znaczenie imienia Mamoru staje się wnet jasne: „chronić ziemię”, „strzec ziemię”, „bronić ziemi”. W przeszłym wcieleniu Mamoru był księciem Endymionem, następcą ziemskiego tronu. Tytuł „Obrońca Ziemi” ma większy sens zwłaszcza w świetle faktu, że Mamoru jest też posiadaczem Złotego Kryształu — Czarodziejskiego Kryształu (lub, używając terminologii ze starego anime, prawdziwego gwiezdnego ziarna) powiązanego z planetą Ziemia. Moc Złotego Kryształu miała za zadanie chronić Ziemię od wewnątrz, podobnie jak Księżycowe Królestwo strzegło planety od zewnątrz dzięki potędze Srebrnego Kryształu. Pod tym względem Mamoru zastępuje Czarodziejkę z Ziemi.

Jeśli natomiast chodzi o drugi znak nazwiska, to można go rozpatrywać w dwójnasób. W przypadku wzięcia pod uwagę jego znaczenia całe nazwisko przetłumaczylibyśmy jako „miejsce na ziemi”. Z drugiej strony znak ten może być potraktowany podobnie do znaku 野 no występującego nazwiskach Usagi i Innerek, tj. czysto fonetycznie.

W japońskim języku literackim między oboma powyższymi wyrazami należałoby jeszcze postawić partykułę biernika を wo, aby otrzymać poprawne gramatycznie wyrażenie: 地を衛る chi wo mamoru. (Wyrażenie 地衛る chi mamoru jest akceptowalne tylko w mowie potocznej.) Dlaczego jednak nazwisko Mamoru nie brzmi „Chio” lub „Chiwo”? Być może dlatego, że jest o wiele rzadziej spotykane niźli „Chiba”. Zresztą „Chiba” nie byłoby znowuż niepoprawne gramatycznie. W japońszczyźnie w celu podkreślenia danej części zdania dodaje się partykułę tematyczną は wa. Połączenie を wo i は wa daje nam postać をば woba. Jeszcze w starojapońszczyźnie skracano niekiedy tę formę do ば ba. We współczesnym japońskim zaś は wa po prostu zastępuje を wo. To właśnie do partykuły をば woba, ば ba lub は wa może się odwoływać fonetycznie użyty znak 場 ba.

Nawiasem mówiąc, zgodnie z artbookiem pt. „Kolekcja materiałów”, kiedy to Naoko-sensei zaczęła pracować nad członkiniami Czarodziejskiej Drużyny, stworzyła ona postać podobną do Makoto Kino, lecz nadała jej imię 地野まもる Tsuchino Mamoru. Bohaterka ta miała uosabiać żywioł ziemi i planetę Saturn, która jest z owym żywiołem związana. Jak widać, jej nazwisko zostało zbudowane na tej samej zasadzie, co dobrze znane nam nazwiska piątki dziewczyn z Usagi na czele. Później jednak Naoko nieco zmodyfikowała projekty postaci, zmieniając im nazwiska i imiona. Stworzyła też postać ukochanego głównej dziewczyny i to właśnie on otrzymał nazwisko i imię pierwotnie przynależące do prototypu Makoto. Zaszły, co prawda, pewne zmiany w nazwisku, w którym pozostał nietkniętym tylko pierwszy znak (ale już nie sposób jego odczytywania). Powodem tej zmiany jest zapewne to, że Książę Endymion ma być powiązany z „ziemią” nie w sensie oderwanego żywiołu, tak jak to jest w przypadku strażniczek Czarodziejki z Księżyca, lecz uosabia planetę Ziemię jako jej władca i obrońca w taki sam sposób, tak jak Księżniczka Serenity jest uosobieniem Księżyca. Prawdopodobnie dlatego w jego nazwisku występuje znak 場 ba, ponieważ to zupełnie inna postać — mianowicie Tomoe Hotaru / Czarodziejka z Saturna — jest związana z „ziemią” jako żywiołem.

Inne imiona i tożsamości Mamoru Chiby

Wojownicy Księżyca i Ziemi [jap. 月と地球の戦士 Tsuki to Chikyū no Senshi; ang. Moon & Earth Soldiers] — fanowskie zbiorcze określenie Czarodziejki z Księżyca, Małej Czarodziejki z Księżyca i Maski Tuxedo. {Ob. rozdział „Wojownicy Księżyca i Ziemi [manga + anime + gry]”.}

Wojowniczki książęce [jap. プリンセス戦士 Princess Senshi; ang. Princess Soldiers] — fanowskie zbiorcze określenie Czarodziejki z Księżyca i Małej Czarodziejki z Księżyca. {Ob. rozdział „Wojownicy Księżyca i Ziemi [manga + anime + gry]”.}

Podwójny Księżyc [jap. Ｗ〔ダブル〕ムーン Daburu Mūn; ang. Double Moon] — oficjalne zbiorcze określenie Czarodziejki z Księżyca i Małej Czarodziejki z Księżyca. {Ob. rozdział „Wojownicy Księżyca i Ziemi [manga + anime + gry]”.}

Wojownicy Księżyca i Ziemi [jap. 月と地球の戦士 Tsuki to Chikyū no Senshi; ang. Moon & Earth Soldiers] — fanowskie zbiorcze określenie Czarodziejki z Księżyca, Małej Czarodziejki z Księżyca i Maski Tuxedo. {Ob. rozdział „Wojownicy Księżyca i Ziemi w mandze, anime i grach”.}